Dagelijks leven
De welvaart stijgt door de bloeiende industrie en de uitgaven van de duizenden militairen. Er komen allerlei nieuwe Amerikaanse producten. Werken voor de Amerikanen betaalt goed. Veel bewoners trekken voor werk naar de stad.
Hierdoor raakt de landbouw op de plantages in verval. Door de oorlog wordt ook de invoer van levensmiddelen moeilijker. Ondanks de welvaart wordt voedsel daardoor schaars. Maar het komt niet tot honger. Het bestuur stimuleert de consumptie van lokale gewassen.
Met de Amerikanen wordt afgesproken dat ze vooral binnenlandse producten zullen gebruiken. Het gaat goed met de kleine fabriekjes, waar bijvoorbeeld frisdrank, ijs, rum of sigaretten worden gemaakt.
In Suriname hebben we de oorlog niet gevoerd, maar gevierd. De Amerikanen brachten cultuur en entertainment. We kregen sigaretten van Camel en Chesterfield. Er waren festiviteiten, contacten, uitwisseling. Heel positief.
Amerikaanse Invloeden
De Amerikanen laten producten aanvoeren, die - vooral in Suriname - tot dan toe onbekend zijn. Die nieuwe producten hebben zelfs invloed op de taal. De Surinamers gaan alle tandpasta 'colgate' noemen, herenonderbroeken 'jockeys' en scheermesjes 'gillettes'.
De Amerikanen introduceren naast nieuwe producten en een nieuwe mode ook nieuwe dansen, muziek en films.
'Je kreeg de Amerikaanse snit. Mode voor zowel jongens als meisjes die een beetje op uniformen leek: truitjes met epauletten, veel sterren en knopen. Veel mannen gingen ook als ze ’s avonds uitgingen Amerikaanse acteurs nadoen en een pak dragen.’
Wilfred Teixeira
Amerikaanse vraag naar consumptiegoederen
Met de Verenigde Staten wordt afgesproken dat hun militairen zoveel mogelijk binnenlandse producten gebruiken. Zo ontstaat een groeiende vraag naar consumptiegoederen. Om aan de vraag te voldoen worden bestaande bedrijfjes uitgebreid en gemoderniseerd, en nieuwe fabriekjes opgericht.
IJs en cola
De limonadefabriek in de Verenigde Staten, Fernandes, die vlak voor de oorlog begon met het bottelen van Coca-Cola en het maken van consumptie-ijs, kwam tot grote bloei.
Amerikanen waren toen ook al dol op cola en ijs.
De overheid stimuleert de 'importsubstitutie' - consumptie van alternatieve lokale gewassen - en ontwikkeling van de kleine industrie.
Meisjes en soldaten
De meisjes hebben veel belangstelling voor de Amerikaanse soldaten. De familieleden zijn soms trots op het interesse van de Amerikanen voor hun dochters en zusters. Maar de meisjes worden ook vaak - niet zonder afgunst - veroordeeld. Die afkeuring wordt versterkt doordat de prostitutie door de komst van de soldaten heel erg toeneemt.
Criminaliteit stijgt
De jeugd voelt zich aangetrokken tot de ‘American lifestyle’. Het uitgaansleven bloeit op. De oorlog is voor velen een vrolijke tijd. Maar ook alcoholgebruik, prostitutie en criminaliteit nemen toe. Er ontstaan in Suriname een aantal zeer beruchte jeugdbendes, 'gangs': de Blackout-gang, Zorro-gang, Big-Ten-gang en de Hitler-gang. Deze bendes zijn vooral 's avonds actief als de stad verduisterd is, in de periode van juli 1942 tot november 1944. Ze houden zich bezig met roofovervallen, aanrandingen en onderlinge vechtpartijen. In oktober 1943 worden in Paramaribo tientallen bendeleden en prostituees opgepakt.
'Havenstad-verschijselen.'
'De verschijnselen die iedere groote havenstad vertoont bestaan hier slechts uit één variatie: de allerarmelijkste, alleronsmakelijkste en allerbeschamendste! Maar negenennegentig procent van Willemstad's bevolking leeft in fatsoen en eerbaarheid, geheel buiten dit verschijnsel.'
correspondent van Knickerbocker Weekly, Willemstad 1943
'Er was de Blackout-gang. De Surinaamse gemeenschap was daar bang voor, want je zou door die bende kunnen worden overvallen. Er is ooit iemand doodgestoken, maar meestal intimideerden ze de mensen meer dan dat ze kwaad aanrichtten.’
Rudi Laads
Versje: zedenverwildering
Het meisje was kieskeurig,
vond niemand goed genoeg,
Een ieder liep een blauwtje,
Die haar ten huwelijk vroeg.
Toen kwamen de vreemde troepen
in Suriname aan
En waren alle vrienden
Al heel gauw van de baan.
Zij leerde Yankees kennen,
Dat zijn toch kerels pas!
Hoe anders dan die jongens,
Met wie zij vroeger was!
Fragment gedicht door Sonja, pseudoniem van R.D. Simons, in de Surinaamse krant De West, 1942
Loonstijgingen en landbouwcrisis
De economie wordt gestimuleerd door de explosief gegroeide industrie en de dagelijkse uitgaven van de duizenden Amerikaanse militairen. De lonen gaan omhoog omdat er veel meer vraag naar arbeid is.
Maar in de landbouw blijven de lonen laag. Landarbeiders trekken, gelokt door het grote geld, massaal naar de stad. De plantages, die ook al te lijden hadden onder de economische crisis van de jaren dertig, raken daardoor verder in verval. Het gevolg is dat de prijzen voor landbouwproducten enorm stijgen.
De bevolking heeft door de nieuwe welvaart wel veel meer geld, maar er is veel te weinig te koop.
Bij gebrek aan lesmateriaal heeft mijn tante, Erna Samuels, de Atlas van Nederland overgetypt. De kaarten heeft ze overgetrokken en ingekleurd. Ook mijn geschiedenisboek heeft ze zo voor mij gemaakt.’
Voedsel
In Suriname is het vanaf 1942 verboden om brood alleen te bakken met het schaarse tarwemeel. Op Aruba en Curaçao zijn een tijdlang helemaal geen vlees en aardappelen meer te koop. In oktober 1942 wordt op de Antillen een distributiesysteem ingevoerd voor graan, rijst en maïs en later ook voor olie, aardappelen, suiker, stokvis, boter en margarine.
'Er werd goedkope rijst geïmporteerd die heel erg stonk. Als je dan zag hoe de mensen in de rij stonden om die rijst te kopen! Men at ook broodvruchten en veel cassavebrood. Er was weinig groente, dus aten we jonge pompoenblaadjes en werd het witte gedeelte van watermeloen gestoofd.'
Eugene Lafour, Suriname
Geld
Omdat de contacten met de Nederlandsche Bank zijn verbroken wordt Surinaams papiergeld in Amerika gedrukt. Voor de zilverbonnen - zie plaatje rechts - werden clichés van Grieks noodgeld gebruikt, met Griekse afbeeldingen. Bij gebrek aan kleingeld werden halve biljetten van vijf gulden uitgegeven.
Luchtbescherming
De luchtbescherming wordt meteen na de Duitse inval in Nederland ingevoerd. Omdat Suriname en de Antillen in 1940 en 1941 niet direct gevaar lopen, worden de maatregelen na korte tijd weer ingetrokken.
Als de Duitsers hun duikbootaanvallen beginnen worden de maatregelen opnieuw van kracht. Er wordt heel streng gelet op de naleving. In Suriname geldt de verduisteringsplicht tot 35 kilometer landinwaarts.
Op de Antillen geldt verduisteringsplicht op de eilanden Aruba, Bonaire en Curaçao. Als het geen volle maan is, is het er 's nachts aardedonker.
Dreigende sfeer
De strenge luchtbeschermingsmaatregelen tegen aanvallen van de Duitsers maken de sfeer soms dreigend. Het moet 's nachts aardedonker zijn zodat de vijand zich niet kan oriënteren. Regelmatig loeien de sirenes en moet iedereen dekking zoeken. Het blijkt dan achteraf steeds om oefeningen te gaan.
De luchtbeschermingsoefeningen waren erg beangstigend. Zodra het begon te schemeren was er 'blackout', alle lichten moesten dan uit. Voor je raam hing je zwart doek. Als de sirene ging loeien, moest je alles achterlaten en naar de loopgraven rennen.
