Bevrijding en Bersiap/Berdaulat
Op 6 en 9 augustus 1945 werpen de Amerikanen twee allesvernietigende atoombommen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki. Japan capituleert op 15 augustus. Twee dagen later roepen Indonesische nationalisten onder leiding van Soekarno de onafhankelijkheid (merdeka) uit: de Republik Indonesia.
Dames, het is vrede!
'Om een uur of drie ’s middags ging de kampleidster op tafel staan en zei: ‘Dames, dames, de oorlog is afgelopen. Het is vrede.’ Iedereen ging door met zijn werkzaamheden, want we dachten dat ze gek was geworden.
Langzamerhand drong het tot ons door dat het serieus was. We wilden meteen naar huis, maar dat werd afgeraden. Sommigen wilden de Nederlandse vlag hijsen. Ook dat werd afgeraden, want het was gevaarlijk. Zo had ik de vrede niet voorgesteld. Het was een grote teleurstelling.'
Tineke Meelhuysen staat bij de omheining in kamp Banjoebiroe als ze het nieuws over de bevrijding hoort.
Bevrijdingsvreugde snel voorbij
Voor de Nederlanders en Indische Nederlanders duurt de bevrijdingsvreugde maar kort. Want Indonesische jongeren (pemoeda’s) vallen met hakmessen, bamboesperen en de strijdkreet 'Bersiap' (‘Wees paraat’) hun voormalige overheersers aan. Ze hangen de rood-witte Indonesische vlaggen uit en schrijven anti-Nederlandse leuzen op de muren. Deze periode vlak na de Japanse capitulatie wordt vaak aangeduid met de term Bersiap. Het Indonesische woord hiervoor is ook wel Berdaulat (soeverein).
Louis Verschoor meldt zich na de Japanse capitulatie als vrijwilliger bij het Rode Kruis in Soerabaja.
'Op een dag hadden enkele Nederlanders de Nederlandse vlag gehesen. De Indonesiërs zagen dit als provocatie en hebben toen de blauwe baan eraf gescheurd. Zo bleef het Republikeinse rood-wit over.'
Angst
De broertjes Piet en Bob Meelhuysen worden opgepakt door de Indonesische 'pemoeda’s'. Piet: 'Het waren jongens, zwaar bewapend met geweren en Japanse samoeraizwaarden die groter waren dan zij zelf. We werden naar de Simpang Club gebracht, die vol zat met mannen en jongens. We moesten op onze hurken zitten en niet opkijken. Van achteren kwam afschuwelijk geschreeuw. Er zijn toen veel mensen vermoord. Dit was de eerste keer in mijn leven dat ik echt bang was. Het was een onbeschrijfelijke angst.'
Bescherming in de kampen
Het komt tot bloedige gevechten tussen de Britse geallieerde bevrijders en de nationalisten. De Britten beschermen slechts een klein gebied rond de steden. Het grootste deel van het land wordt beheerst door de Indonesische nationalisten. De meeste geïnterneerden blijven daarom binnen de Japanse kampen. Daar worden ze beschermd door Japanners en Britten.
Duizenden doden
Buiten het beschermde gebied worden tienduizenden Indische Nederlanders door Indonesiërs opgepakt en geïnterneerd in Republikeinse kampen. Duizenden Nederlanders en Indische Nederlanders worden tijdens deze ‘Bersiap/Berdaulat-periode’ gedood. Vanaf april 1946 worden de geïnterneerden in de Republikeinse kampen door de Britten en de Nederlanders geëvacueerd naar door Nederland beschermd gebied.
Soemobito
Frank Neijndorff wordt tijdens de 'Bersiap/Berdaulat-periode' met zijn moeder en zus door de Indonesiërs geïnterneerd in het Republikeinse kamp Soemobito.
'We zagen er op den duur uit als levende geraamten. Wij kregen elke dag een sigarettenblikje vol rijst met Kangkoeng, de ordinairste soort groenten. We moesten het zelf koken. We vingen regenwater op en bewaarden het in blikken en flessen. Van de Kangkoeng maakten wij sajoer (soep). Je kon het ook vliegensoep noemen, want het enige vlees dat er in dreef waren verdwaalde vliegen.'
