Onderwijs
De bezetters willen het onderwijs gebruiken om de Nederlandse jongeren een nationaal-socialistische opvoeding te geven. Maar zij weten dat dit veel weerstand zal oproepen. In Nederland hecht men grote waarde aan het eigen onderwijssysteem, waarin verschillende religieuze groepen aparte scholen hebben (een kenmerk van de ‘verzuiling’). De Duitsers zijn bang om de invloedrijke Nederlandse kerken tegen zich in het harnas te jagen en daarom blijven de Duitse maatregelen beperkt.
Verzet
'Mijn vader waarschuwde al in 1933: "Als de nationaal-socialisten aan de macht komen, is het gedaan met het christelijke onderwijs". Daar was hij fel op tegen. In 1940 en 1941 werkten mijn ouders mee aan het illegale blad Vrij Nederland. Ik ben van huis uit in het verzetswerk terechtgekomen.
In die eerste tijd waren er nog maar weinig mensen die verzet pleegden. Die deden het eigenlijk allemaal uit overtuiging. Of ze nu communist, socialist of christen waren. Toen eenmaal duidelijk was dat Duitsland zou verliezen, kwamen er veel meer mensen bij.'
Hilde Dekker, medisch analiste in opleiding, Groningen
NSB’ers op school
Bij de benoeming van nieuwe leraren krijgen NSB'ers voorrang. Sommige schoolboeken worden verboden of veranderd. Het aantal verplichte uren Duits wordt uitgebreid. Onder leerlingen en leerkrachten is de stemming meestal fel anti-Duits.
Er doen veel moppen en liedjes de ronde waarin de nazi’s worden bespot. NSB-kinderen en NSB-leraren worden gepest. Door de ontwrichting van de samenleving neemt in de loop van de bezetting het aantal spijbelaars toe. De laatste oorlogswinter moeten veel scholen sluiten vanwege gebrek aan brandstof.
