Contacten met Engeland
Na mei 1940 gaan de grenzen dicht. Toch weten ruim 9.000 mensen uit bezet Nederland te ontsnappen. De meesten willen naar Engeland om deel te nemen aan de strijd tegen Duitsland. Aanvankelijk proberen deze 'Engelandvaarders' met bootjes de Noordzee over te steken.
Door de bouw van de Atlantik-Wall langs de kust wordt dit bijna onmogelijk. De reis gaat nu via geheime grensovergangen door het bezette België en Frankrijk naar Zwitserland of Spanje. Vanuit die neutrale landen lukt het soms om Engeland te bereiken.
Engelandvaarders
De studenten Jaap van Hamel en Rudolph van Daalen Wetters zijn vastbesloten naar Engeland over te steken. Ze hebben een vouwkano en een buitenboordmotor. Ze bereiden zich goed voor.
'Het belangrijkste was te oefenen om kleine onderdeeltjes van de kano in het pikkedonker en in stilte in elkaar te zetten.'
In de nacht van 20 juni 1940 gaan ze in de buurt van Katwijk de zee op, vlakbij een Duitse wachtpost. Op veilige afstand van de kust willen ze de motor starten. Maar hij weigert. Ze werpen het ding overboord en gaan zeilend verder. Na vijf dagen worden ze opgepikt door een Engels oorlogsschip. 'Toen wij aan boord kwamen konden wij niet meer lopen. Wij hebben erg te lijden gehad van de dorst.'
De Pyreneeën over
Het jonge Joodse echtpaar Hertzberger ontsnapt in 1943 naar Zwitserland. Maar Eleonore en Eddie willen naar Engeland, om bij te dragen aan de geallieerde overwinning. Via Frankrijk proberen ze Spanje te bereiken. De Pyreneeën zijn het grootste obstakel. Het regent, ze worden nat tot op hun huid.
'Nog hoogstens twaalf uur', zegt de gids Pedro bemoedigend, als ze nog een klim naar 2.400 meter voor de boeg hebben. Baggerend door de diepe sneeuw, en langs steeds steilere hellingen, bereiken ze de top. Hun voeten raken verstijfd van de kou. Het laatste stuk van hun bergetappe leggen ze kruipend af. Maar dan zijn ze in Spanje en is het ergste achter de rug.
Spionage
Ook informatie wordt naar Engeland gesmokkeld. Verschillende spionagegroepen verzamelen gegevens over het Duitse leger. Zij maken rapporten die, omgezet in geheime codes, naar Engeland worden geseind. Soms worden de rapporten op microfilms gezet en via de ontsnappingsroutes naar Engeland gebracht.
De informatie wordt gesmokkeld, naar het neutrale Zwitserland of het neutrale Zweden. Vanuit Zwitserland en Zweden wordt die informatie dan per diplomatieke post doorgezonden naar Londen. Verscheidene naar Engeland ontsnapte Nederlanders volgen daar een opleiding tot geheim agent. Bijvoorbeeld Bram Grisnigt of de bekende Erik Hazelhoff Roelfzema, de Soldaat van Oranje.
Seinen naar Engeland
Geheim agenten worden boven Nederland gedropt, met de benodigde apparatuur. Ze moeten proberen om de spionagecontacten te verbeteren. Hun opdracht is:
1. contact maken met 'verzetskringen' die inlichtingenwerk willen doen
2. radiocontact met Engeland maken
Helaas kunnen zendapparaten vrij gemakkelijk worden 'uitgepeild', opgespoord, door de Duitse peilwagens en de agenten worden opgepakt.
