Duits bestuur
De bezetters heffen de democratie op. Het parlement wordt ontbonden. De Oostenrijkse nazi Arthur Seyss-Inquart gaat Nederland besturen met een kleine bezettingsmacht. Het Duitse bestuur in Nederland functioneert op de achtergrond. De belangrijkste taken zijn de handhaving van orde en rust en men probeert de Nederlandse economie in te zetten voor de Duitse oorlogvoering.
Ambtenaren
Nederlandse ambtenaren blijven hun werk onder Duitse leiding uitvoeren. De Nederlandse regering bepaalt in 1937 dat de ambtenaren in oorlogstijd hun werk moeten blijven doen zolang dit in het belang van de Nederlandse bevolking is.
'Als algemeene regel geldt, dat personen, deel uitmakende van bestuursorganen, bij een vijandelijken inval, in het belang der bevolking er naar streven, dat het bestuur, ook onder de gewijzigde omstandigheden, zoo goed mogelijk zijn taak blijft vervullen.'
Vastgesteld Raad van Ministers, mei 1937
Burgemeester in oorlogstijd
Voor veel ambtenaren is het een moeilijke keuze. Wanneer is aanblijven niet langer in het belang van de bevolking? Wie aftreedt wordt vaak vervangen door een Duitsgezinde Nederlander. Vooral voor ambtenaren met gezaghebbende functies, zoals burgemeester, is het een dilemma. Uiteindelijk zal ruim 30% van de burgemeesters aftreden of worden afgezet.
Zij worden dan vervangen door NSB leden of in ieder geval door Duits- of nazigezinden.
Aanblijven
Burgemeester Boot van de Achterhoekse gemeente Wisch en Terborg wil zo lang mogelijk aanblijven. 'Ik geloof dat we tegenover de bezetter mogen liegen en bedriegen als het Nederlandse belang ermee gediend is.'
In juni 1943 schrijft hij nog: ''t Is in één woord een genot om de ene Duitse instantie tegen de andere uit te spelen.' Maar in september 1944 kan hij er niet onderuit om vijfhonderd mensen te leveren voor werk aan de Duitse verdedigingslinie langs de IJssel. Hij besluit af te treden en duikt onder.
