1947-1948: In actie

Overleg mislukt

Als Nederland de ‘eerste politionele actie’ onder internationale druk staakt, is Yogyakarta niet veroverd. Deze hoofdstad van de Indonesische regering wordt in Nederland een ‘broeinest van extremisten’ genoemd. Er worden besprekingen gevoerd en overeenkomsten gesloten, maar de Indonesische regeringsleiders eisen volledige onafhankelijkheid. Dat is voor Nederland onacceptabel. Kerstmis 1948 start Nederland de ‘tweede politionele actie’.

Volledige censuur

Tijdens de tweede actie is er volledige censuur. De (internationale) pers krijgt geen toegang meer; alleen legercorrespondenten en -fotografen worden toegelaten. De strengere censuur is ingegeven door de toenemende bemoeienis van de Verenigde Naties en de Verenigde Staten. Door geruststellende beelden willen de voorlichtingsdiensten het moreel van het thuisfront hooghouden en de (internationale) publieke opinie beïnvloeden.

Gewenst beeld

20 foto's
Van de ‘tweede politionele actie’ geeft de militaire censuur maar twintig foto’s vrij: beelden van de opmars van de Nederlandse troepen naar de steden Yogyakarta en Solo en van de arrestatie van Sukarno en andere Indonesische leiders.

Film: Inname Yogyakarta en arrestatie Indonesische leiders

Yogyakarta ingenomen, Indonesische troepen niet uitgeschakeld

Na een luchtlanding wordt Yogyakarta ingenomen. Sukarno en andere Indonesische regeringsleiders worden gearresteerd. Binnen enkele dagen zijn de belangrijkste bestuurlijke centra op Java en Sumatra veroverd. De actie is geslaagd, maar de Indonesische troepen zijn niet uitgeschakeld en trekken zich terug in de binnenlanden.

Katholieke Illustratie, 30 december 1948.

Yogyakarta, Midden-Java

Iconische filmfoto van de opgepakte Sukarno, destijds mediabreed geplaatst. Yogyakarta, Midden-Java, 19 december 1948. Op de achterbank een gewapende KNIL-militair. Sukarno oogt ontspannen. De legervoorlichtingsdienst wil de anti-Nederlandse haatgevoelens temperen.

Solo, Midden-Java

Nederlandse militairen van de V-brigade trekken de stad binnen. Op de voorgrond de dienstplichtige soldaat M.A.P. de Lange, die op verzoek van de fotograaf zo is gaan zitten dat de zon reflecteert op de blinkende bajonet. Solo, Midden-Java, 21 december 1948. (T. Schilling, DLC, NA)

Nederlanders begroet

Solo, Midden-Java, 21 december 1948. Inwoners van de stad begroeten de Nederlandse militairen van de V-brigade. Een krontjong bandje (de mannen met witte hoeden) speelt muziek bij een pantservoertuig. De legerfotograaf zoomt hier bewust op in en laat uit beeld dat de straat verlaten is. Krontjong is een Indonesische muziekstijl die in de zeventiende eeuw is ontstaan en Portugese invloeden kent.

Gewenste foto's

Nederlandse militair verzorgt een gewonde Indonesische burger. Krebet, ten zuiden van Malang, Oost-Java, 19 december 1948. (G.J. Aaldriks, DLC, NA)n

Een Nederlands pantservoertuig met militairen wordt toegejuicht door Indonesiërs. De Nederlandse officier rechts op de voorgrond maant ze tot enthousiasme. Ngebroek, ten zuiden van Malang, Oost-Java, 20 december 1948. (Legerfotograaf onbekend, DLC, NA)

Ongewenst beeld

De militaire censuur geeft geen foto’s vrij van gevechten en van gewonde en gesneuvelde Nederlandse en Indonesische militairen. Ook worden beelden geweerd van Indonesische krijgsgevangenen en van de vrijwel lege straten van Yogyakarta en Solo bij de binnenkomst van de Nederlandse troepen.

Film: Ongewenst beeld

Ongewenste foto's

Solo, Midden-Java, 21 december 1948. Na aankomst van de Nederlandse troepen van de V-brigade zijn de straten verlaten. (T. Schilling, DLC, NA)

Nederlandse soldaten richten nonchalant hun wapens op soldaten van het Indonesische regeringsleger die zich hebben overgegeven. Solo, Midden-Java, 21 december 1948. (T. Schilling, DLC, NA)

Gewonde en dode Indonesiërs. Asahan, Oost-Sumatra, begin januari 1949. (Legerfotograaf onbekend, DLC, NA)

Gevangengenomen jonge Indonesische soldaten worden door KNIL-militairen afgevoerd. Tapanuli, West-Sumatra, 2 januari 1949. (B. Huisman, DLC, NA)

Een groep jonge Indonesiërs op de grond met de handen op de rug vastgebonden. Ze zijn in afwachting van ondervraging door de Inlichtingen- en Veiligheidsgroep (IVG). Sidikalang/Tapanuli, West-Sumatra, begin januari 1949. (A.J.M. Loomans, DLC, NA)

Ongeschikt voor publicatie: gewonde en gesneuvelde Nederlandse soldaten

Yogyakarta, Midden-Java, begin januari 1949. Generaal-majoor dr. Simons, hoofd van de Militaire Geneeskundige Dienst, brengt een bezoek aan gewonde Nederlandse militairen. Arts dr. Karamoy staat bij een Nederlandse militair met schotwonden. De serie negatieven is welbewust met krassen voor publicatie ongeschikt gemaakt. De legervoorlichtingsdienst wil niet dat foto’s van gewonde en gesneuvelde Nederlandse soldaten in de media komen.