1945-1946: Bersiap/Berdaulat
'Wees paraat!'
Na de Japanse capitulatie roepen Indonesische nationalisten onder leiding van Sukarno de onafhankelijke Republiek Indonesië uit ('merdeka' = onafhankelijkheid). Er volgt een periode van chaos en geweld. Er zijn nog geen Nederlandse troepen aanwezig; Britse militairen controleren enkele strategische plekken.
De verslagen Japanners krijgen opdracht om tijdelijk de orde te handhaven. Maar ongeregelde groepen jonge Indonesiërs (pemuda’s) beheersen grote delen van het land. Hun strijdkreet is Bersiap (‘Wees paraat’). Bewapend met hakmessen en bamboesperen vermoorden ze vele duizenden Nederlanders, Indische Nederlanders, en ook Ambonezen en Chinezen die als pro-Nederlands worden beschouwd.
De Indonesische term voor deze periode 'berdaulat' betekent souverein.
Levensgevaarlijk
Er zijn nog nauwelijks Nederlandse journalisten en fotografen, en in veel gebieden is het levensgevaarlijk. Nederlandse kranten schrijven wel over het excessieve geweld, vooral gebaseerd op Britse informatie, maar de Nederlanders krijgen van de gewelddadigheden weinig beelden te zien.
Gepubliceerd beeld
De geïllustreerde bladen in Nederland plaatsen heel weinig beelden van het geweld tijdens de Bersiap. Een uitzondering is de moord op de Nederlands-Indische christenen in Depok ten zuiden van Batavia. Verder tonen ze foto’s van Indische Nederlanders die vanwege de gewelddadigheden per trein of vliegtuig worden geëvacueerd.
Film: "Door Duisternis tot licht"
Hieronder fragmenten uit "Door Duisternis tot licht", 1946. Getoond wordt de aankomst in Batavia van een trein met Nederlands-Indische evacués die geïnterneerd waren in het Indonesische ‘beschermingskamp’ Ceribon op West-Java, 25 april 1946. Het zijn filmbeelden die in Nederland werden vertoond om het militaire ingrijpen te rechtvaardigen.
Niet gepubliceerd beeld
De meeste beelden van de Bersiap worden pas veel later aangetroffen in archieven, waaronder foto’s van massagraven. Een andere bron is het album van de Nederlandse soldaat W.F.J. Pielage. Daarin zitten foto’s uit de Bersiap-periode, gemaakt door een onbekende fotograaf, die Pielage later heeft verkregen. Begin 1946 arriveren de eerste Nederlandse militairen en legerfotografen.
