De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB)
De NSB (Nationaal-Socialistische Beweging) is een Nederlandse fascistische politieke partij, die is opgericht in 1931. In Nederland is net als in andere landen veel werkloosheid en armoede. De aanhangers van de NSB hopen op een betere toekomst met één sterke partij en één leider.
Anton Mussert - één van de oprichters - is de leider.
Zedelijk welzijn
De organisatie van de NSB baseert Mussert op het zogenaamde 'leidend beginsel'.
Mussert schrijft:
'Voor het zedelijk en lichamelijk welzijn van een volk is nodig een krachtig staatsbestuur, zelfrespect van de natie, tucht, orde, solidariteit van alle bevolkingsgroepen en het voorgaan van het algemeen (nationaal belang) boven het groepsbelang en van het groepsbelang boven het persoonlijk belang'.
De Duitse nazi's zeiden het heel kort: 'Jij bent niets, je volk is alles'.
Steeds antisemitischer
Mussert schrijft een programma voor de partij. Hij is aanvankelijk nog Oranjegezind (= voor het Nederlandse koningshuis) en niet antisemitisch (= tegen de Joden). De meeste NSB-aanhangers zijn wel tegen de Joden. Mussert wordt langzaam maar zeker zelf ook steeds antisemitischer.
'Groot-Nederland'
Musserts doel is 'Groot-Nederland': Nederland en Vlaanderen verenigd. De Duitsers zien dat helemaal niet zitten. Die willen Nederland op laten gaan in het Groot-Germaanse Rijk (Hitlers Derde Rijk).
Rood en zwart
De kleuren van de NSB zijn rood en zwart. Dat zijn ook de favoriete kleuren van de Duitse nazi's. Rood staat voor 'bloed' en zwart voor 'bodem'. Het eigen volk (bloed) en vaderland (bodem) gaan boven alles.
Voor volk en vaderland
De NSB'ers gebruiken ook de Nederlandse leeuw, de kleur oranje en het rood-wit-blauw. Daarmee laten ze zien dat de NSB toch vaderlandslievend is. De wolfsangel is een symbool van de NSB, dat komt van de oude Germanen (Volgende de nazi's de oorspronkelijk bewoners van Noordwest Europa). Het dagblad van de NSB heet Het Nationale Dagblad en het weekblad heet Volk en Vaderland. Ondanks dit nationalisme vinden de meeste Nederlanders de NSB'ers landverraders omdat ze voor de Duitse bezetter zijn.
Sterke organisatie
Mussert maakt van de NSB een hechte organisatie. Leden krijgen stamboeknummers (NSB lidnummer), rangen en functies. De NSB heeft ook eigen vlaggen, uniformen en strijdliederen.
De knokploegen van de NSB (de WA, Weerbaarheidsafdelingen) hebben al voor de oorlog een vervaarlijk uitziend zwart uniform. Maar zulke uniformen dragen is dan nog verboden. Tot de Duitse inval komt: de WA'ers trekken hun zwarte uniformen meteen aan!
Hou zee!
Er is zelfs een NSB-groet: 'Hou zee!' Daarbij doet men de rechteram gestrekt omhoog, net als bij het Duitse 'Heil Hitler'.
Tegen chaos
Nationaal-socialisten zijn tegen vrijheid en democratie. Wanneer er allemaal verschillende partijen zijn met hun eigen ideeën dan krijg je maar chaos. Het volk moet worden geleid door één partij en één leider.
Waarom NSB-lid?
De meeste Nederlanders haten de NSB. Toch zijn er ook mensen voor. Waarom eigenlijk? Enkele citaten van NSB-leden:
'Het was de daadkracht die me aantrok; het zingen en marcheren; en dat saamhorigheidsgevoel.'
'Ik vond het indrukwekkend dat Hitler van een land met miljoenen werklozen een welvarend land had gemaakt.'
'Door het leiderschap konden we bouwen aan een volksgemeenschap.'
'Ik zag nog maar één keuze: Het nationaal-socialisme of de chaos van het communisme.'
Boer Evert Roskam
Kort na de oprichting van de NSB sluit de boer Evert Roskam zich aan. Hij is trots op zijn lage stamboeknummer. Daaraan kun je zien dat je als een van de eersten lid bent geworden. IJverig verspreidt hij de ideeën van de NSB onder de boeren.
De bezetting biedt Roskam nieuwe kansen. Hij schopt het tot 'Boerenleider' van de Landstand. De Landstand is een organisatie waar alle boeren verplicht lid van zijn tijdens de Duitse bezetting. Maar bijna de helft van de boeren weigert de contributie te betalen.
Dapp're soldaten!
Er waren ook Nederlanders heel blij met de Duitse inval. Lees het gedicht van Nol Dwars:
Dapp're soldaten, weest gegroet!
Bronzen kerels, die hun bloed
En het jonge sterke leven
Voor hun land en Führer geven.
Führer: Machtig ideaal!
Onder 't koude pantserstaal
Doet het warm de harten slaan,
Doet hen fier ten strijde gaan.
Zóó: vol moed, vol jeugd en kracht
Kwamen zij die lente nacht.
Sterk en talloos waren zij
- Dichte drommen - rij aan rij.
Levend ijzer en metaal.
Vliegtuig, tank en pantserstaal,
De symbolen van een tijd
Vol geweld en kracht en strijd.
Ramm'lend, ratelend geronk,
Dat door stad en straten klonk.
Bronzen kerels van duitsch bloed,
Dapp're strijders weest gegroet.
Jeugdstorm
In navolging van de Hitlerjeugd in Duitsland heeft de NSB ook een eigen 'jeugdclub': de Nationale Jeugdstorm (NJS). Daar worden de kinderen (bijna allemaal van NSB-ouders) opgevoed tot ware nationaalsocialisten en aanhangers van Mussert (en Hitler natuurlijk). Jongens en meisjes van 10 tot 18 jaar mogen er lid van worden. Het is dus niet verplicht. Je moet wel Nederlander zijn en je mag niet Joods zijn. Voor de Duitse inval heeft de Jeugdstorm ongeveer 2.000 leden. Tijdens de bezetting worden dat er ruim 12.000.
Het symbool van de Jeugdstorm is een meeuw en het blad heet De Stormmeeuw. De leden noemden zich meeuwen en meeuwkes (10-14 jaar) en stormers en stormsters (14-18 jaar). De jongens en meisjes zitten in gescheiden groepen. Sport in groepsverband is heel belangrijk voor de Jeugdstorm.
8% maximaal
In 1935 haalt de NSB bij de verkiezingen bijna 8%. Mussert steunt nu duidelijk Adolf Hitler en Mussolini, de Italiaanse leider. Zeker na zijn bezoek in 1936 aan Hitler. In zijn toespraken maakt Mussert steeds meer antisemitische opmerkingen. Dit maakt de NSB niet populairder. Bij de verkiezingen van 1937 haalt de NSB nog maar 4% van de stemmen. Mussert reageert teleurgesteld: 'Het Nederlandse volk wil ons niet; des te erger voor dat volk. Wij gaan door!'
Na de Duitse inval zijn er geen verkiezingen meer omdat de democratie is afgeschaft.
Oorlog
Als in 1938 nazi-Duitsland Oostenrijk binnenvalt, noemt Mussert dit een 'bevrijding'. In 1938 bezet Hitler het Sudetenland (nu onderdeel van Tsjechië). Mussert: 'een overwinning van de vrede en een daad van gerechtigheid'.
In 1939 valt Duitsland Polen binnen. Frankrijk en Engeland verklaren Duitsland de oorlog. De Tweede Wereldoorlog is een feit. Mussert is nu zover dat hij, net als Hitler, de Joden van dit alles de schuld geeft.
De Duitsers en de NSB
De NSB mag van de Duitse bezetters als enige politieke partij blijven bestaan. Anton Mussert, leider van de Nationaal Socialistische Beweging, wordt onder leiding van Hitler en de nazi's 'leider van het Nederlandse volk'.
Maar de Duitsers hebben niet zo'n hoge pet op van de NSB. Vooral omdat de NSB'ers door veel Nederlanders worden gehaat, terwijl de Duitsers juist hopen op brede steun, is de NSB bij de bezetter niet populair.
Landverraders
Door hun samenwerking met de Duitse bezetter zonderen de Nederlandse nationaal-socialisten zich meer en meer af van de rest van de maatschappij. NSB’ers worden door de meeste Nederlanders afgewezen als landverraders.
Er worden spotliedjes gemaakt in allerlei varianten zoals:
Op de hoek van de straat
Staat een NSB’er
't Is geen man, 't is geen vrouw
Maar een Farizeeër
Met een krant in z'n hand
Staat hij daar te venten
Hij verkoopt zijn vaderland
Voor zes losse centen.
Aanslagen
Fanatieke NSB'ers die nauw samenwerken met de Duitsers en zich bezig houden het opsporen van Joden en verzetsmensen lopen de kans om slachtoffer van een aanslag te worden door het verzet. Zoals met Willem Ragut, politiecommisaris van Zaandam, gebeurt, die door Hannie Schaft wordt doodgeschoten.
In het dossier over Hannie Schaft is meer over deze actie en aanlagen op collaborateurs te lezen.
Het begin van het einde
Tijdens de bezetting worden steeds meer mensen lid van de NSB. In 1943 zijn er 100.000 leden. Na september 1944 stort de partij in; want de bevrijding lijkt nabij. Het is dan niet handig om lid te zijn van de NSB. NSB'ers zijn immers voor de andere Nederlanders landverraders. Veel NSB'ers pakken hun biezen en vluchten.
Na de bevrijding
Na de oorlog wordt de NSB verboden en worden veel NSB'ers opgepakt en gestraft voor het samenwerken met de vijand. 154 NSB-leden worden ter dood veroordeeld. In 110 gevallen is de doodstraf omgezet in levenslang.
Arrestatie en doodstraf Mussert
Mussert is op 7 mei 1945 gearresteerd in Den Haag.
Deze foto wordt enkele dagen later gemaakt in het Huis van Bewaring. Mussert wordt, tot zijn grote verontwaardiging, in ongewassen en ongeschoren toestand aan de pers getoond.
Pas in 2008 wordt door onderzoek bekend dat NSB-leider Anton Mussert tijdens de bezetting een vermogen bij elkaar had geroofd. Omgerekend naar nu is zijn bezit ruim tien miljoen euro waard. Hij 'krijgt' het door afpersing van bedrijven en het inpikken van Joods bezit. En dat terwijl Mussert na de oorlog wordt afgeschilderd als een saai burgermannetje.
Mussert wordt veroordeeld tot de doodstraf. Precies een jaar na zijn arrestatie wordt hij op 7 mei 1946 gefusilleerd.
De Nederlandse Unie
Van juli 1940 tot december 1941 is er nog een andere nationalistische 'partij' waar je je bij aan kunt sluiten: de Nederlandsche Unie. De Unie mag van de Duitsers een tijdje bestaan omdat de leiders van de Unie zeggen dat ze met de Duitsers willen samenwerken. In enkele maanden melden zich 800.000 leden aan van de nieuwe politieke 'partij'. Nooit was een politieke beweging zo groot in Nederland.
De Unie is echter een tegenstander van de NSB. In de herfst van 1940/41 worden krantenverkopers van de Nederlandsche Unie herhaaldelijk aangevallen door leden van de WA. (De WA is de knokploeg van de NSB). Unie-winkels (waar je promotiespullen van de Unie kan krijgen) worden vernield en beklad. Er zijn vechtpartijen tussen NSB-leden en Unie-aanhangers.
Als blijkt dat de Unie minder pro-Duits is dan gewenst, wordt ze in december 1941 verboden. En de top van de partij wordt gevangen gezet.
Waarom lid van de Unie?
Verschillende leden vertellen waarom ze lid werden van de Nederlandse Unie:
'Het was een verademing toen de Nederlandse Unie werd opgericht. Het was gewoon één grote demonstratie tegen de NSB.'
'Ik koos voor de Unie uit gevoelens tegen de NSB en de Duitsers, en ook wel tegen de politiek van voor de oorlog.'
'De kern van de Unie-gedachte was: naar dat isolement van dat oude partijenstelsel willen wij niet terug.'
'Er was niets anders om lid van te worden. En in de Unie konden we onze nationale gevoelens uiten. We werden met z'n allen lid om toch iets van verzet te laten blijken.'
Klik hier om meer te lezen over de Unie.