Promovendi op het podium 2025 #3 Merel Meijer
Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en Verzetsmuseum Amsterdam presenteren Promovendi op het podium, een jaarlijks terugkerende lezingenreeks die licht schijnt op recent WO2-onderzoek en verrassende historische inzichten van de nieuwste lichting historici verbonden aan het NIOD.
Merel Meijer - Uitgaan in Amsterdam tijdens de bezetting (1940-1945)
dinsdag 15 april
aanvang 16.00 uur (inloop 15.30 uur)
Verzetsmuseum | Plantage Kerklaan 61 | Amsterdam
referent
NTB
moderator
Hinke Piersma (NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies)
reguliere toegang
per lezing € 15 | passe partout € 45
toegang met korting
studenten, Vrienden van het Verzetsmuseum, Museumkaart- en Stadspashouders
per lezing € 10 | passe partout € 30
Synopsis
Hoe was het om uit te gaan in Amsterdam tijdens de donkere jaren van de Duitse bezetting? Terwijl de stad gebukt ging onder censuur, rantsoenering en angst, zochten Amsterdammers massaal hun toevlucht tot de bioscopen, theaters en danszalen. Opvallend genoeg nam het uitgaanspubliek toe, ondanks de steeds strenger wordende maatregelen die het dagelijks leven beperkten. Hoe konden deze tegenstellingen -een onderdrukkende bezetter en een bloeiend uitgaansleven- naast elkaar bestaan?
Tijdens de bezetting kende het Amsterdamse uitgaansleven een onverwachte opleving. De Duitse autoriteiten hieven het boksverbod op, waardoor bokswedstrijden razend populair werden. Ook keerde de kermis, voor het eerst sinds het einde van de negentiende eeuw, terug in de stad. Daarnaast investeerde de bezetter strategisch in kunst en cultuur, deels om de bevolking te vermaken en deels om hen te beïnvloeden. Tegelijkertijd werd het uitgaansleven ingeperkt door repressieve maatregelen. Het werd joden verboden openbare uitgaansgelegenheden te bezoeken, er golden avondklokken, en in de bioscopen werden antisemitische propagandafilms en pro-Duitse journaals verplicht vertoond.
Deze ogenschijnlijke tegenstellingen roepen de vraag op wat uitgaan tijdens de bezetting betekende. Was het een passieve vorm van aanpassing aan de omstandigheden, of zat er meer achter? Keken bioscoopbezoekers naar de Duitse journaals uit nieuwsgierigheid of in de hoop verborgen informatie op te pikken? Gaven theaters en schouwburgen mensen een gelegenheid om even te ontsnappen aan de bittere realiteit, of boden ze juist een plek voor saamhorigheid en zelfs subtiel verzet?
Om deze complexe en paradoxale rol van uitgaan te begrijpen, moeten we kijken naar de plekken waar dit zich afspeelde. Bioscopen en theaters waren meer dan alleen ontspanningslocaties; ze weerspiegelden de spanningen van de tijd. Vooral in de joodse theaters, zoals de Joodsche Schouwburg en het Theater van de Lach werd dit spanningsveld voelbaar. Aanvankelijk dienden deze theaters als culturele toevluchtsoorden voor joodse artiesten en publiek, maar later werden ze door de bezetter omgevormd tot grimmige verzamelplaatsen voor deportaties.
Het uitgaansleven in bezet Amsterdam belichaamde zowel escapisme als een stille vorm van verzet. Het bood de mogelijkheid om te ontsnappen aan het dagelijkse leed, maar ook om steun en solidariteit te vinden in collectieve ervaringen. Juist in deze paradoxen schuilt het fascinerende verhaal van hoe cultuur en vermaak in tijden van onderdrukking kunnen functioneren.
Merel Meijer
Merel Meijer is promovendus met een NWO-lerarenbeurs aan het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, en Genocidestudies en de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek richt zich op het uitgaansleven in Amsterdam tijdens de Duitse bezetting (1940-1945). In haar onderzoek focust ze zowel op de veranderingen in het uitgaansleven ten opzichte van de jaren dertig, als op de sociale functies die uitgaan ten tijde van oorlog kunnen vervullen. Daarnaast is Merel met evenveel plezier docent geschiedenis en maatschappijleer aan het Barlaeusgymnasium in Amsterdam.
Merel studeerde geschiedenis en klassieke talen (BA en MA) aan de Universiteit van Amsterdam, waarbij ze zich richtte op de doorwerking van de klassieke oudheid tijdens de Tweede Wereldoorlog. Sinds 2021 is ze als promovendus werkzaam op het NIOD onder begeleiding van prof. dr. Frank van Vree.